Czwarta nowoczesność w designie i architekturze

Wystawa „Transformacje. Nowoczesność w III RP” kończy cykl „4 x nowoczesność” realizowany w Muzeum Narodowym w Krakowie od 2021 roku. W ramach cyklu autorzy ekspozycji przedstawili różnorodne sposoby rozumienia nowoczesności w polskiej sztuce, architekturze i designie od przełomu XIX i XX wieku po współczesność. Ostatnia odsłona prezentuje, jak opisują twórcy wystawy, „fenomen rewizji idei nowoczesności i jej tytułowej transformacji po 1989 roku. Stanowi okazję do refleksji nad sztuką ostatnich 35 lat, na tle wielkich zmian społecznych, politycznych i technologicznych. To wydarzenie, które przedstawia dynamikę, złożoność i wielogłos współczesnej kultury”.

W serii „4 x nowoczesność” publiczność mogła do tej pory obejrzeć ekspozycje: „Polskie style narodowe 1890–1918” (2021), „Nowy początek. Modernizm w II RP” (2022) i „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” (2023).

„Transformacje. Nowoczesność w III RP”

Na czwartej wystawie znaleźć można prace wybitnych projektantów i architektów. Z dorobku Pani Jurek kuratorzy wybrali lampę z serii TRN, model D1, z 2020 roku. Kultowy wazon „Oko” Malwiny Konopackiej jest pokazany w wersji Cyrk Denim z lat 2022/2023. Twórczość Oskara Zięty reprezentuje deskorolka Bolid, wykonana w 2011 w autorskiej technologii FiDU. Spośród dokonań Roberta Koniecznego wyróżniono prezentacją na wystawie Dom Aatrialny w Opolu, projektowany w latach 2002–2003, zrealizowany w roku 2006. Z dorobku Szymona Hanczara obejrzeć można fotel Honza zaprojektowany dla take me HOME, w unikatowej wersji kolorystycznej wykonanej przez autora wraz z Przemysławem Słowikiem, upamiętniającej wrocławski Solpol I, a z portfolio Grynasz Studio fotel Bofii stworzony przez Martę Niemywską-Grynasz i Dawida Grynasza dla marki Bizzarto. Projektując fotel Bofii, autorzy z Grynasz Studio sięgnęli po inspiracje do twórczości hiszpańskiego architekta Ricardo Bofilla uznawanego za jednego z głównych reprezentantów postmodernizmu we współczesnej architekturze. Fotel Bofii, nawiązujący do budowli Katalończyka, docenili już jurorzy konkursu German Design Award i plebiscytu must have Łódź Design Festival. Mebel wszedł do stałej kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie. Na ekspozycji „Transformacje. Nowoczesność w III RP” są także m.in. projekty Bartka Mejora (zespół naczyń stołowych Matrix) oraz AzeDesign i Alicji Patanowskiej.

Ostatnią wystawę z serii „4 x nowoczesność” rozpoczyna postmodernizm, który w pierwszym okresie po 1989 roku stanowił punkt odniesienia dla procesu transformacji. „Postmodernizm negował dotychczasowe doktryny, łamał konwencje i manifestował się w niepohamowanej różnorodności form. Podważał ideę nieograniczonego postępu, geometrycznej i minimalistycznej estetyki czy wartość myślenia utopijnego. Był to czas, gdy odzyskana wolność, zarówno artystyczna, jak i społeczna, pozwalała na eksperymentowanie z nowymi ideami. Inspiracji szukano w nowoczesnym kanonie funkcjonalizmu, interesowano się m.in. innością, przekraczaniem tabu, kulturą popularną czy kiczem” – wyjaśniają kuratorzy wystawy.
Dziesięć lat później na scenę artystyczną wkroczył ponownie modernizm, odczytany na nowo, przez autorów ekspozycji nazywany neomodernizmem. Nastąpił powrót do prostych, funkcjonalnych form. „W polskiej architekturze i projektowaniu neomodernizm pozostaje dominującym nurtem, łączącym nowoczesne technologie i materiały z potrzebami współczesnych użytkowników” – uważa zespół kuratorski. W sztuce te lata to powrót do tradycji awangardowej, do abstrakcji i surrealizmu oraz działania artystyczne o wymiarze społecznym.
Kolejna część wystawy, określana jako wielogłos, to „refleksja nad szansami i zagrożeniami, jakie niesie ze sobą projekt modernistyczny. Obiekty sztuki są tu komentarzem i refleksją wobec historii modernizmu, w tym jej alternatywnych wersji, a także problemów stwarzanych przez współczesność” – czytamy w tekście kuratorskim.

W tej części ekspozycji prezentowane są prace odnoszące się do współczesnych tematów, takich jak: cyfryzacja, emancypacja, nowe modele życia, sposoby aranżacji przestrzeni prywatnych i publicznych, zrównoważone projektowanie, dialog z naturą.
„Zaproponowane wyżej kategorie opisujące czasy transformacji pozostają ze sobą w dynamicznej relacji, a ich wzajemne zależności warunkują ich współczesne odczytanie. (…) Najistotniejszym wyzwaniem pozostaje więc takie moderowanie współczesnej polifonii, aby budować nie antagonizmy, lecz przestrzeń wspólną, wspierając i zbiorową, i jednostkową emancypację, tak aby ich nie przeciwstawiać. Istotną kwestią jest docenienie faktu, że nie istnieje jeden obowiązujący wzorzec nowoczesności, do którego trzeba dojrzewać i który należy w całości przyjmować. Uniwersalne pryncypia nowoczesności, jeżeli mają zostać z pożytkiem zaakceptowane, muszą wpisać się w partykularyzmy kulturowe i tylko przez nie mogą się wyrażać. Sztuka, architektura i dizajn odgrywają w tym procesie istotną rolę, budując przestrzeń takiej polifonicznej i konsensualnej debaty, co chce pokazać nasza wystawa, podsumowująca trzy dekady transformacji i poszukiwania nowych formuł nowoczesności” – pisze w katalogu do wystawy jej pomysłodawca prof. dr hab. Andrzej Szczerski, Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.
Na wystawie „Transformacje. Nowoczesność w III RP” prezentowane są prace wybitnych polskich artystek i artystów, projektantów i projektantek działających po 1989 roku, z których większość pokazana jest Muzeum Narodowym w Krakowie po raz pierwszy. Na ekspozycji obejrzeć można blisko 350 eksponatów, pochodzących ze zbiorów publicznych, prywatnych oraz wypożyczonych od twórców. Wśród przedstawionych dzieł są: obrazy, rzeźby, instalacje, grafiki, fotografie, filmy, obiekty rzemiosła artystycznego, przedmioty codziennego użytku, meble i moda. Architektura ukazana jest w formie makiet, planów i rysunków. Wystawa, w gmachu głównym muzeum, trwać będzie do 18 maja 2025 r.

Wystawa „Transformacje. Nowoczesność w III RP”
Zespół kuratorski: prof. dr hab. Czesława Frejlich, Alicja Kilijańska, Joanna Regina Kowalska, Agata Małodobry, prof. dr hab. Andrzej Szczerski, dr Katarzyna Uchowicz
Koordynacja: Katarzyna Pawłowska
Projekt aranżacji wystawy: Magdalena Bujak