Głos kobiet usłyszany

Na wystawie „Sztuka kobiet II” prezentowane są prace powstałe przy użyciu różnych środków przekazu: instalacji, rzeźby, filmu, fotografii. Dzieła są różnorodne, osadzone w odmiennych kontekstach. Wszystkie zostały stworzone przez kobiety i odnoszą się do problemów społecznych – w mniej lub bardziej bezpośredni sposób. Żaden z tematów przedstawionych przez autorki nie przedawnił się, wręcz przeciwnie, każdy jest aktualny i tak samo ważny, jak w momencie powstawania prac.

Choć twórczynie czerpią inspiracje z własnego życia i doświadczenia, w swoich dziełach nie odnoszą się do historii konkretnych osób, ale do problemów wielu kobiet.

„Sztuka kobiet II” to swego rodzaju nawiązanie do wystawy „Sztuka kobiet”, która odbyła się w Poznaniu w 1980 r. Choć była uznawana za jedną z pierwszych ekspozycji o tematyce feministycznej, nie wszystkie artystki prezentujące na niej prace utożsamiały się z ruchem feministycznym.

Sztuka kobiet II

„Artystki, których prace pokażemy, mają różne biografie, a ich prace powstały w różnych częściach globu. Różnią je konteksty towarzyszące ich twórczości. Noor Abed opowiada o tożsamości lokalnej społeczności palestyńskiej, jej związku z ziemią i wiszącym nad nią niebezpieczeństwem. Firoozeh Bazrafkan przedstawia sytuacje irańskich kobiet zniewolonych prawem szariatu. Tasleem Mulhall przez pryzmat własnej biografii opowiada o zagrożeniu życia arabskich kobiet. Maria Pinińska-Bereś zmieniła postrzeganie kobiecości w szarej, komunistycznej Polsce” – zapowiadali przed otwarciem organizatorzy wystawy „Sztuka kobiet II”.

Kobieta, która wyprała feminizm

„Pranie I” Marii Pinińskiej-Bereś, zakupione przez CSW w 2023 r., to praca, która była elementem performance’u artystki w galerii ON w Poznaniu z 1980 r. Przestrzeń wydzielono czterema tyczkami połączonymi sznurkiem do wieszania prania, tworząc kwadrat. Na jego środku stały metalowe balie. Artystka, przepasana różowym fartuszkiem, prała w nich tkaniny. Wyprany materiał, z wyhaftowanymi literami, wieszała na sznurze, układając napis feminizm.

Noor Abed – folklor jako źródło wiedzy

Na wystawie wyświetlany jest film Noor Abed „Nasze pieśni były gotowe na każdą nadchodzącą wojnę”. Na ekranie widać tańczące kobiety, z głośników płyną tradycyjne palestyńskie pieśni żałobne. Film odnosi się do obrzędów związanych ze śmiercią, zniknięciem i żałobą. Noor Abed chce skłonić ludność palestyńską do tego, by pamiętała o swojej tożsamości i korzeniach.

Stałym punktem odniesienia w sztuce Abed jest miejsce, w którym artystka dorastała – palestyńska wieś. To właśnie kobiety są tam odpowiedzialne za przekazywanie kolejnym pokoleniom mądrości i tradycji.

Firoozeh Bazrafkan – „Reakcja jest równie ważna jak sam obiekt sztuki”

Ciężko przejść obojętnie obok fotografii Firoozeh Bazrafkan. Są brutalne i szczere. Autorka nie stara się uchwycić piękna, wręcz przeciwnie, chce uchwycić krzywdę irańskich kobiet i agresję, której doświadczają w związku z prawem szariatu, kłócącym się z podstawowymi prawami człowieka, ingerującym w życie prywatne i publiczne Iranek. Ciało kobiety jest niemal całkowicie zakryte. Odsłonięta pozostaje jedynie twarz, dlatego tak modne są tam operacje nosa, a noszenie opatrunku dłużej niż trzeba stanowi formę protestu, co można zobaczyć na jednej z fotografii. Zdjęcia z cyklu „Kobiety” ukazują codzienność mieszkanek Bliskiego Wschodu, nie tylko ich krzywdę, ale też siłę Iranek i ich hart ducha w walce o wolność i bezpieczeństwo.

Czy trauma może być inspiracją?

Tasleem Mulhall w swojej twórczości często odnosi się do własnej, trudnej, biografii. Utożsamiać się z nią może wiele kobiet podlegających prawu szariatu.

„Sztuka kobiet II” prezentuje słynną rzeźbę „Ukamienowana”. Dzieło jest pełne symboliki, której interpretacje można przeczytać na ścianach muzeum.

„Zrozumiałam powody, które skłoniły mnie do zrobienia „Ukamienowanej” – były bardzo osobiste. Częścią mojego doświadczenia jest to, że przechodzą przez to inne dziewczyny, lecz nie mają jak się tym podzielić, jak to wyrazić. Gdybym była w Jemenie i gdybym zrobiła tam to, co zrobiłam – już byłabym martwa. Zostałabym ukamienowana lub w inny sposób zabita” – wyznaje artystka.

Kieruje światło na okrucieństwo szariatu i tragedię kobiet. W bezpośredni sposób zwraca uwagę, że jest to problem dotyczący milionów kobiet. Obecnie w aż dziesięciu krajach szariat wpływa na prawo cywilne i karne.

„Sztuka kobiet II” to wystawa, na której to, co ciężko ubrać w słowa, krzyczy najgłośniej. Porusza temat krzywdy kobiet zarówno psychicznej jak i fizycznej. Od artystek i bohaterek ich prac emanują siła i odwaga, które dają nadzieję na zmiany oraz lepsze jutro dla każdej z nas.

Zdjęcia: serwis prasowy Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski