Shigeru Ban, architekt wrażliwy na potrzeby ludzi w kryzysie

Japoński architekt Shigeru Ban jest uznawany za jednego z najwybitniejszych współczesnych architektów nie tylko ze względu na długą listę nagród, które otrzymał, ale przede wszystkim z powodu jego wrażliwości społecznej i projektów będących odpowiedzią na wyjątkowe sytuacje wymagające natychmiastowej reakcji. To twórca, który, posługując się – wydawałoby się – skromnymi materiałami, takimi jak drewno czy tektura, jest w stanie wykreować wysokiej jakości architekturę przeznaczoną dla osób w kryzysie.

Ban jest laureatem prestiżowej Nagrody Pritzkera – najwyższego wyróżnienia, jakie może otrzymać architekt za całokształt twórczości.
W jego dorobku znajdują się zarówno luksusowe wille i siedziby korporacji, jak i budynki instytucji kultury oraz konstrukcje wznoszone w miejscach dotkniętych trzęsieniami ziemi albo w strefach objętych wojną.

Wystawa w Krakowie

Wystawa w MSiTJ Manggha w Krakowie poświęcona Shigeru Banowi, zatytułowana „Shigeru Ban. Architektura i działania społeczne”, trwać będzie od 26 października 2025 r. do 5 maja 2026 r. Wśród eksponatów znajdą się oryginalne makiety i rekonstrukcje realizacji Shigeru Bana, moduły Paper Partition System, rysunki, fotografie, diagramy. Ekspozycja zajmie dwa piętra Galerii Europa – Daleki Wschód.

Shigeru Ban w projektach tworzonych w miejscach kryzysów sięga po materiały, jakich próżno szukać w luksusowych budowlach: tekturę, drewno, bambus, tkaniny – skromne, ale pozwalające na szybkie reagowanie w trudnych sytuacjach.

Jego architektura to nie tylko „ładne budynki” (choć takich zaprojektował wiele), lecz także, a może przede wszystkim, gest wobec człowieka w potrzebie. Architekt stworzył schronienia dla uchodźców i ofiar kataklizmów m.in. w Rwandzie, Haiti, Chinach, Indiach, Włoszech i Japonii.

W odpowiedzi na kryzys humanitarny wywołany rosyjską agresją na Ukrainę Paper Partition System, autorskie rozwiązanie opracowane w jego pracowni umożliwiające tworzenie tymczasowych przestrzeni prywatności w miejscach zbiorowego zakwaterowania, wdrożono w jedenastu lokalizacjach w Polsce. Elementy tego samego systemu trafiły również do dwunastu punktów w Ukrainie.

Tekturowe rury stanowiące konstrukcję modułów przekazał nieodpłatnie polski oddział firmy Corex. W działaniach wdrożeniowych uczestniczyło ponad 150 wolontariuszy – zarówno Polaków, jak i osób przybyłych z zagranicy. Zasłony, które posłużyły do budowy systemu w Ukrainie, zostały podarowane przez instytucje publiczne i prywatnych darczyńców.
Nad dalszym rozwojem i adaptacją projektów Shigeru Bana pracuje zespół Jerzego Łątki z Politechniki Wrocławskiej, prowadzący badania nad ich wykorzystaniem w przyszłych sytuacjach kryzysowych.

Shigeru Ban – sylwetka

Shigeru Ban studiował architekturę na dwóch amerykańskich uczelniach – Southern California Institute of Architecture w Los Angeles i Cooper Union School of Architecture w Nowym Jorku. Prowadzi zajęcia na wielu uczelniach architektonicznych w Japonii, Stanach Zjednoczonych i we Francji. Jest konsultantem Organizacji Narodów Zjednoczonych. W latach 2021–2024 był uczestnikiem Okrągłego Stołu Nowego Europejskiego Bauhausu zainicjowanego przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen. Pracownia Shigeru Ban Architects ma trzy biura: w Tokio, Paryżu i Nowym Jorku.

Wśród wybitnych twórców, z którymi współpracował są m.in. Arata Isozaki, architekt Muzeum Manggha, czy też niemiecki architekt Frei Otto, któremu sławę przyniosły projekty budowli o lekkich i elastycznych konstrukcjach namiotowych. Powołana przez Shigeru Bana organizacja Voluntary Architects Network reaguje na sytuacje kryzysowe. Poza architekturą humanitarną autor ma na swoim koncie m.in. projekty architektury sakralnej, domów, biurowców, muzeów.