Letnia wycieczka do Żyrardowa, europejskiej stolicy lnu

Muzeum Lniarstwa w Żyrardowie to obowiązkowy punkt wycieczki do Żyrardowa, miasta w XIX wieku nazywanego małą Łodzią. Dzięki fabryce, założonej w 1830 r. przez Philippe’a de Girarda, Żyrardów był jednym z największych ośrodków przemysłu lniarskiego w Europie. O tym dziedzictwie opowiada Muzeum Lniarstwa im. Filipa de Girarda działające w jednej z hal fabrycznych dawnego Bielnika, który był częścią kompleksu produkcyjnego żyrardowskiej fabryki.

Bliskość tradycji

W muzealnych halach można obejrzeć kilkadziesiąt maszyn – od snowadeł, przewijarek po klejarki i drukarki do sitodruku, zarówno z lat 70. i 80., jak i unikatowe egzemplarze z początku XX wieku. Jednym z eksponatów jest najdłuższa w Polsce drukarka płaska do sitodruku. To na niej w latach świetności drukowano wzory na lnianych obrusach, które zdobiły stoły wielu polskich domów.

Unikat na skalę europejską

Ważną część muzealnej ekspozycji stanowi unikatowa kolekcja szablonów sitodrukowych – ponad 600 wielkoformatowych matryc, co czyni to miejsce jedynym takim zbiorem w Europie. Wystawa pozwala prześledzić cały proces od projektowania wzoru do odbitki.

Na zwiedzających czekają też różnego rodzaju świadectwa z przeszłości – nagrania, archiwalne fotografie, wspomnienia byłych pracowników. Ich historie dopełniają opowieść o fabryce, w której jeszcze nie tak dawno maszyny tkały lniane tkaniny.

Więcej niż muzeum – warsztaty, imprezy, moda lniana

Muzeum działa jak żywa pracownia rękodzieła. Warsztaty krawiectwa, tkania czy sitodruku prowadzą dawni pracownicy fabryki. Można na przykład stworzyć własną odbitkę albo wziąć udział w zajęciach z nowoczesnego projektowania i szycia odzieży lnianej.

Muzeum Lniarstwa w Żyrardowie, mieście z lnu utkanym

Prezydent Bronisław Komorowski 4 stycznia 2012 roku podpisał rozporządzenie, na mocy którego XIX-wieczna Osada Fabryczna w Żyrardowie została wpisana na listę pomników historii. Decyzja ta ugruntowała rangę tego wyjątkowego założenia urbanistycznego jako jednego z najlepiej zachowanych przykładów przemysłowego dziedzictwa Królestwa Polskiego.

Osada powstała w latach 70. XIX wieku jako nowoczesne zaplecze dla rozwijającego się przemysłu lniarskiego. Jej plan oparto na wyraźnym podziale funkcji: przestrzenie produkcji, mieszkania robotnicze, strefy odpoczynku, handel i kultura – wszystko zostało zaprojektowane z dbałością o spójność funkcjonalną i wizualną. Taka koncepcja czyni z Żyrardowa pionierski przykład świadomie planowanego miasta przemysłowego.

Lniarstwo, będące głównym filarem lokalnej gospodarki, miało wpływ nie tylko na tempo urbanizacji, ale i na tożsamość społeczną miasta. Pod koniec XIX wieku Żyrardów był już w pełni rozwiniętym organizmem miejskim – z własnym kościołem, rezydencją dyrektora zakładów, zwartym zespołem mieszkaniowym i kompleksem fabrycznym obejmującym m.in. Centralę i Wykańczalnię. Te elementy były powiązane zarówno przestrzennie, jak i kompozycyjnie – tworząc zwartą, funkcjonalną całość.

Dziś o wyjątkowości Żyrardowa świadczy przede wszystkim zachowanie oryginalnej struktury urbanistycznej. Choć część obiektów przemysłowych została przekształcona, układ osiedla robotniczego przetrwał niemal bez zmian. Wysoki stopień autentyzmu i ciągłość użytkowania sprawiają, że Żyrardów pozostaje jednym z najcenniejszych zabytków kultury materialnej w Polsce. Transformacja dawnych funkcji przemysłowych w nowe – usługowe, kulturalne i mieszkaniowe – nie tylko ocaliła historyczną tkankę miasta, ale też dała jej szansę na dalsze życie.

Historia nie tylko o lnie

Muzeum Lniarstwa w Żyrardowie znajduje się około 40 km od Warszawy. Dojechać tam można pociągiem (30–50 minut z Warszawy) lub autem . Latem – także w weekendy – muzeum czynne jest w godzinach 11:00–18:00, bilet normalny kosztuje ok. 14 zł, ulgowy – 7 zł .

Wycieczkę do Muzeum Lniarstwa – gdzie len tka swoją opowieść – proponujemy połączyć ze zwiedzaniem miasta. Zwiedzającym, którzy nie chcą poprzestać na jednym obiekcie muzealnym, polecamy wizytę także w Muzeum Mazowsza Zachodniego oraz w kościele MB Pocieszenia. To kościół farny, jedna z największych budowli sakralnych na Mazowszu. Okazały, neogotycki obiekt zbudowany został w latach 1900-1903 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego.

Niewątpliwą atrakcją turystyczną Żyrardowa jest też Zalew Żyrardowski z plażą i letnim centrum rekreacyjnym, gdzie można wypocząć nad wodą i dużym zielonym placu, z parasolkami, leżakami, kawiarnią, placem zabaw i wypożyczalnią sprzętów wodnych. Kąpielisko jest strzeżone, a teren monitorowany przez straż miejską. Nad Zalew dojść można malowniczą drewnianą kładką. 900-metrowy pomost ciągnie się przez zielone tereny wzdłuż rzeki o wdzięcznej nazwie Pisia Gągolina. Po wycieczce jest gdzie się pokrzepić. Pyszna pizza serwowana jest w lokalu Prawda Pizza, a smaczne lody w Fabryce Lodów.