Flora Contemporaria, czyli o tym, jak eksperymentuje Marcin Rusak

Artyście multidyscyplinarnemu i projektantowi Marcinowi Rusakowi światową sławę przyniosły meble i lampy „Flora” wykonane z żywicy z zatopionymi w niej roślinami. Obiekty z nowej kolekcji „Flora Contemporaria” także zrobione są z żywicy – w odmianach Flora Perma, Flora Temporaria – również w nowej, przezroczystej wersji, a także z eksperymentalnego materiału Protoplasting Nature.

Pierwsza kolekcja, „Flora”, premierowo pokazana została na targach Decorex w Londynie w ramach prezentacji Future Herirage, której kuratorką była Corinne Julius. Na paryskich targach Maison & Objet w 2017 roku, dzięki „Florze”, Marcin Rusak został okrzyknięty jednym z najbardziej obiecujących artystów młodego pokolenia.

Kolekcja była efektem dwóch lat prowadzonych przez projektanta badań przyrodniczych i materiałoznawczych. Rusak wyszedł od pytania: jak wykorzystać rośliny, z natury nietrwałe, do zrobienia w pełni użytkowych przedmiotów. Rozwiązaniem okazało się zatopienie ich w żywicy. Rośliny w żywicznej masie zyskały wieczną trwałość, a sam materiał jest czymś na kształt współczesnej skamieliny. Pierwsza indywidualna wystawa kolekcji „Flora noir” odbyła się w 2017 roku właśnie w nowojorskiej Twenty First Gallery, we współpracy z którą artysta obecnie stworzył kolekcję „Flora Contemporaria”.

– Punktem wyjścia do opracowania czterech nowych obiektów było z jednej strony odniesienie do mebla „Flora Cabinet” wiedeńskiego modernisty Josefa Franka zaprojektowanego przez niego dla szwedzkiej firmy Svenskt Tenn, z drugiej zaś strony chęć opracowania przedmiotu tego samego typu w różnych materiałach i technologiach, które rozwijamy w studio: od flagowego dla naszego studio materiału Flora w odmianach Perma i Temporaria, po eksperymentalną Protoplasting Nature, w której liście Thaumatococcus daniellii pokrywa cienka warstwa brązu. To alternatywa dla tradycyjnych, szeroko stosowanych materiałów i elementów dekoracyjnych i zarazem komentarz do nich – wyjaśnia Marcin Rusak.

„Flora Cabinet 176 Black” wykonany jest z materiału „Flora Temporaria” w wersji czarnej i stali lakierowanej proszkowo na czarno. „Flora Cabinet 90 Clear” powstał z użytej przez studio po raz pierwszy żywicy transparentnej oraz stali nierdzewnej. Trzeci z obiektów – „Flora Perma Cabinet 143 Oak” – jest pierwszym, w którym Marcin Rusak wykorzystał drewno. Wykonany jest z materiału Flora Perma w wersji białej oraz dębiny. Do wykonania „Protoplasting Nature Cabinet Bronze” zostały wykorzystane metalizowane liście Thaumatococcus daniellii.

Miłość do roślin Marcin Rusak ma w genach. Jego przodkowie prowadzili gospodarstwo ogrodnicze, które działało od początku XX wieku – początkowo we Lwowie, następnie w Warszawie. Pierwsza reklama ich firmy ukazała się w 1904 roku. Florystyczna pasja udzieliła się kolejnemu pokoleniu. Babcia Marcina Rusaka Krystyna Stachowicz sprzedawała kwiaty uprawiane przez jej rodzinę od lat 60. do 80. XX wieku w kwiaciarni przy Placu Zbawiciela w Warszawie. Kwiaciarską tradycję, z udziałem Marcina Rusaka, reaktywowały jego mama Małgorzata Stachowicz-Rusak i siostra Aleksandra Rusak, współtwórczynie warszawskiej kwiaciarni MÁK1904.

Josef Frank, do którego mebla „Flora” Marcin Rusak nawiązuje w kolekcji „Flora Contemporaria”, także kochał kwiaty. Jego ulubionymi były: stokrotki, tulipany, róże, niezapominajki, fiołki, konwalie, krokusy i hiacynty. W historii designu zapisał się m.in. jako projektant tkanin z florystycznymi motywami. Frank był austriackim architektem i projektantem żydowskiego pochodzenia, współtwórcą wiedeńskiej szkoły architektury. W Wiedniu projektował domy, wnętrza, meble i tkaniny. Był jedną z czołowych postaci wczesnego modernizmu wiedeńskiego, jednak już na początku lat 20. poddawał krytyce nadmierny pragmatyzm tego stylu. Nie podzielał przekonań Le Corbusiera o domu jako „maszynie do mieszkania”. Obawiał się zbytniego ujednolicenia wnętrz i jego wpływu na poczucie tożsamości mieszkańców.

W jego własnej odmianie modernizmu najważniejsze były: komfort, domowa przytulność i bogactwo kolorów. Do wnętrz wprowadził formy i barwy inspirowane naturą. Pierwszy kwiatowy nadruk stworzył już w młodości. Aż do wyjazdu z Austrii w 1933 roku współprowadził w Wiedniu firmę House & Garden. Przed prześladowaniami ze strony nazistów uciekł ze swoją szwedzką żoną do Sztokholmu. Żydowskiego imigranta, który miał trudności ze znalezieniem pracy zatrudniła szefowa firmy Svenskt Tenn Estrid Ericson. Szwedzi powinni być jej za to dozgonnie wdzięczni. Frank wywarł bowiem ogromny wpływ na tamtejsze wzornictwo.

W Szwecji uznawany jest za jednego z najważniejszych projektantów wszech czasów. Dla Svenskt Tenn zaprojektował 160 tkanin, z których 45 jest nadal w produkcji. Dla firmy Ericson Frank tworzył także krzesła, sofy, lampy, misy, wazony, tace, stoły, taborety i szafki, wśród nich mebel „Flora Cabinet”. Ulubionymi motywami projektanta były tropikalne kwiaty, paprocie, owady, duże liście. Ze Svenskt Tenn Frank związany był aż do śmierci.

Na czas wojny przeniósł się jednak za ocean, do Nowego Jorku. Z tamtego okresu pochodzi jego słynny wzór z ręcznie narysowaną mapą Manhattanu (gdzie mieszkał na początku lat 40. XX wieku). Do Szwecji i do Svenskt Tenn wrócił w 1946 roku. W archiwach firmy znajduje się ponad 2000 szkiców mebli i 160 grafik na tekstylia sygnowanych jego nazwiskiem.

Josef Frank zasłużył na hołd. Historycy designu twierdzą, że bez niego nie byłoby m.in. kwiatowych i roślinnych motywów w produktach IKEA i charakterystycznych wzorów fińskiej firmy Marimekko. Marcin Rusak nawiązał do dzieła Franka bardzo twórczo. Rośliny w jego meblach są obecne w znacznie szerszy sposób niż u austriackiego projektanta. Oczywiście mają walor dekoracyjny, ale jednocześnie skłaniają do refleksji nad: przemijaniem, ulotnością zjawisk, czystą estetyką, konsumpcjonizmem, przyszłością naszą i naszej planety.

Marcin Rusak

Autor kolekcji „Flora Contemporaria” (rocznik 1987) mieszka i pracuje w Warszawie, gdzie prowadzi Marcin Rusak Studio. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim i (jako wolny słuchacz) w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, a także w Design Academy Eindhoven (kierunek Man & Living) oraz projektowanie produktu w Royal College of Arts w Londynie. Rusak jest laureatem wielu prestiżowych nagród. Jego prace można było oglądać m.in. w Victoria & Albert Museum, na Design Miami oraz targach wzornictwa w Paryżu, Londynie, Mediolanie, Dubaju.

Artysta tworzy na styku wzornictwa i sztuki. W swoim dorobku ma m.in. kolekcję rzeźb z materiałów pochodzenia organicznego. Obiekty Marcina Rusaka prezentowane były na wielu ekspozycjach zbiorowych i wystawach indywidualnych m.in. w Sarah Myerscough Gallery w Miami, Horta Museum w Brukseli oraz londyńskiej Contemporary Applied Arts Gallery.