Julia Keilowa – przekrojowo, w szerokim kontekście

Julia Keilowa – znana i nieznana. Na wystawie „Julia Keilowa. Projektantka” w Muzeum Warszawy prezentowane są jej słynne prace poszukiwane na rynku kolekcjonerskim i obiekty rzadko eksponowane. Julia Keilowa projektowała przedmioty użytkowe w stylu art déco wykonane z metalu i platerowane. Każdy, kto interesuje się wzornictwem, zna jej cukiernice „Kula” i „Jabłko”, paterę trójsierpową, talerz dekoracyjny „Trzy trójkąciki”.

Ekspozycja w Muzeum Warszawy to jedna z najbardziej oczekiwanych wystaw tego roku i zarazem największa prezentacja dokonań artystki. Wystawie towarzyszy polsko-angielska publikacja „Julia Keilowa. Projektantka art déco” pod redakcją kuratorek Agnieszki Dąbrowskiej i Moniki Siwińskiej. Premiera 24 kwietnia.

Julia Keilowa – projektantka

Przedmioty, które stworzyła Julia Keilowa wyróżnia wyrazisty styl. Jej prace charakteryzuje kompozycja oparta na matematycznych proporcjach, harmonia i rytmiczność form. „Artystka chętnie zestawiała ze sobą podstawowe bryły geometryczne – stożki, walce, kule, graniastosłupy. Ich układ jest czytelny i precyzyjnie dopasowany, zrównoważony. Bryły nie są jednak ciężkie ani kanciaste. Ostre formy łagodzą wyoblenia, łuki i sierpowate wygięcia. Keilowa miała ulubione kształty, umiejętnie stosowała je w różnych projektach. Jej projekty cechuje duża świadomość bryły i przestrzeni” – czytamy w tekście kuratorek.

Julia Keilowa – prywatnie

Julia Keilowa, z domu Ringel, urodziła się w Stryju (obecnie to terytorium Ukrainy) w rodzinie żydowskiej. Kształciła się w gimnazjach we Lwowie i w Wiedniu. W 1922 r. wyszła za mąż za Ignacego Keila i z małżonkiem przeniosła się do Warszawy, gdzie w 1925 r. rozpoczęła studia w Państwowej Szkole Sztuk Pięknych na wydziale rzeźby.

– O jej życiu prywatnym wiadomo niewiele, ale trochę informacji mamy – zachował się m.in. jej życiorys, który spisała, starając się o przyjęcie na studia w PSSP w Warszawie – mówi Agnieszka Dąbrowska. – Dramatyczne wojenne losy Keilów sprawiły, że oczywiście nie przetrwało ich mieszkanie, dokumenty, korespondencja itd. Można odszukać trochę wzmianek o Keilowej we wspomnieniach osób z kręgu warszawskich elit artystycznych – została zapamiętana jako osoba pełna energii, bardzo przedsiębiorcza, z poczuciem humoru, z dystansem do siebie. To się potwierdza też w tekstach – wywiadach z ówczesnymi „celebrytami”, które Keilowa publikowała w studenckiej gazetce „Bohemaz”, a potem w popularnym piśmie „Świat” – dowiadujemy się od kuratorki.

Po wybuchu II wojny światowej Julia Keilowa uciekła do Lwowa. Prowadziła tam pracownię ceramiczną, ale prace z tego okresu nie zachowały się. W 1941 r. wróciła do Polski. Ukrywała się poza gettem. W 1942 r. została zamordowana przez gestapo. Jej mąż i syn, którzy ukrywali się osobno, przeżyli wojnę.

Julia Keilowa – kreatorka marki osobistej

W latach 30. XX w. projektantka współpracowała z firmą platerniczą Fraget i fabrykami Norblina oraz Braci Henneberg. Artystka prowadziła także własną pracownię metaloplastyczną. Brała udział w ekspozycjach zbiorowych w Polsce i za granicą, zdobywała liczne nagrody, uczestniczyła w życiu artystycznym stolicy. Jej indywidualna wystawa wzornictwa miała miejsce w 1938 r. Bardzo świadomie budowała swój wizerunek.

Agnieszka Dąbrowska, zapytana o profesjonalizm Keilowej w kreowaniu własnej marki odpowiada: – To też pewnie wynikało z charakteru, pasji, determinacji. Bardzo istotne wydaje się konsekwentne realizowanie się jednocześnie jako rzeźbiarka i projektantka metaloplastyki (aura „artystki” zapewne dodawała prestiżu projektantce platerów – bo to wciąż czasy, gdy wzornictwo nie jest powszechnie uznawane za sztukę). Keilowa  konsekwentnie buduje nazwisko: uczestniczy w wystawach, fotografuje swoje prace w atelier Dorysa – i te zdjęcia potem ilustrują artykuły o Keilowej w prasie fachowej i popularnej. Swoje prace kute Keilowa sprzedaje w sklepie Ładu i magazynie f. Golińska – czyli najmodniejszych wówczas w Warszawie „concept store’ach” – wyjaśnia kuratorka.

Julia Keilowa umiejętnie kierowała swoją karierą, która, gdyby nie wojna, z pewnością rozwinęłaby się jeszcze bardziej.

Julia Keilowa – wśród pionierek nowoczesnego wzornictwa i stylu art déco

– Na wystawie pokazujemy też kontekst twórczości Keilowej: sztukę użytkową w stylu art déco i prace współczesnych jej projektantek: Soni Delaunay, Jutty Siki, Christy Ehrlich i Sylvi Stave –  mówi Agnieszka Dąbrowska.

Na ekspozycji zaprezentowane są między innymi: gwasze i tkaniny projektu Delaunay ze zbiorów Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, porcelana i szkło Jutty Siki z kolekcji Muzeum Sztuki Stosowanej w Wiedniu, metaloplastyka Christy Ehrlich z niderlandzkiego Muzeum Srebra w Schoonhoven i Sylvii Stave z kolekcji prywatnej. Przegląd najlepszego wzornictwa w stylu art déco dopełnia wybór obiektów z Polski i zagranicy, które pochodzą ze zbiorów prywatnych, muzealnych i kolekcji Muzeum Warszawy.

Julia Keilowa – w Muzeum Warszawy

Na ekspozycji w Muzeum Warszawy jest blisko 80 obiektów zaprojektowanych i wykonanych przez artystkę – ręcznie robione unikaty i prace rzeźbiarskie, wśród nich portrety: Elżbiety Barszczewskiej ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego i Norwida z Muzeum Narodowego w Krakowie. Na wystawie, prócz dzieł wspomnianych pionierek nowoczesnego wzornictwa z innych ośrodków europejskich, jest także ponad 30 rozwiązań projektowych stworzonych przez studentów warszawskich uczelni artystycznych – Akademii Sztuk Pięknych i School of Form – inspirowanych twórczością Keilowej.

Wystawa „Julia Keilowa. Projektantka”
Muzeum Warszawy
21 marca – 1 września 2024 roku
Zdjęcia: Filip Preis