Prace Józefa Hałasa – najpierw w Centrum Pompidou dopiero potem w Warszawie
Wystawa „Józef Hałas. Rytm natury” w DESA Unicum prezentuje 34 prace artysty lepiej znanego w Paryżu niż w Warszawie. Warto nadrobić zaległości.
Wystawa „Józef Hałas. Rytm natury” to wyjątkowa okazja, żeby poznać dorobek artysty, który został doceniony za granicą, a w Polsce wciąż pozostaje zbyt mało znany. Jego prace znalazły się w prestiżowej kolekcji paryskiego Centrum Pompidou.
Józef Hałas, zmarły w 2015 r., po sukcesie paryskim zainteresował polski rynek sztuki. Monograficzna wystawa w DESA Unicum prezentuje dzieła artysty z różnych okresów jego twórczości. Na ekspozycji, obok płócien, znalazło się wiele prac na papierze.
Józef Hałas – droga: Nowy Sącz, Wrocław, Paryż
Józef Hałas urodził się 7 stycznia 1927 w Nowym Sączu. Dzieciństwo spędzone w Beskidach zaważyło na całej jego twórczości. Choć początki świadomych poszukiwań artysty podczas studiów we wrocławskiej akademii przypadły na pierwsze lata socrealizmu i narzuconej przez reżim estetyki, cztery lata po obronie dyplomu, na kolejne dekady związał się z Alma Mater, gdzie dążył przede wszystkim do wykształcenia u studentów wysokiej świadomości artystycznej i podążania własną drogą twórczą. Wpływ jaki wywarł na pokolenia swoich uczniów jest jednym z wielu powodów, aby bliżej przyjrzeć się jego postaci.
Jednym z przykładów nietypowego podejścia pedagoga była zaaranżowana w 1970 r. interwencja malarska w przestrzeni, udokumentowana w postaci krótkiego filmu „Malarstwo na śniegu”. Artysta zaprosił w niej studentów do wspólnego tworzenia na nietypowym płótnie – ośnieżonym placu przed uczelnią, na którym ustawieni w rzędach i kierowani przez pedagoga wysypywali niebieski i czerwony pigment.
Trwająca do końca życia fascynacja naturą oraz autorska formuła malarstwa pejzażowego sprawiły, że Józef Hałas wszedł do kanonu polskiej sztuki II połowy XX wieku.
Prawdziwy rozgłos przyniosła artyście jednak obecność jego dzieł w Paryżu. W marcu 2023 roku prace malarza przyjęto do kolekcji stałej Centrum Pompidou. W zbiorach muzeum znalazły się dwa dzieła – jedno z cyklu „Wnętrza”, drugie z cyklu „Przeciwstawienia”. Obrazy przekazali Centrum Pompidou francuski kolekcjoner Gabriel Kermiche oraz Katarzyna Hałas, córka artysty. Prace zostały wyeksponowane na czwartym piętrze muzeum, obok dzieła Yaacova Agama. Obrazy Hałasa uzupełniły kolekcję prac polskich artystów, w której znajdują się dzieła Katarzyny Kobro, Władysława Strzemińskiego, Henryka Stażewskiego, Wojciecha Fangora.
Jesienią 2023 roku wydawnictwo SKIRA opublikowało anglojęzyczny album monograficzny, który wzbudził szerokie zainteresowanie zagranicznych kuratorów i kolekcjonerów. Publikacja jest efektem współpracy Magdaleny Howorus-Czajki, Michela Gauthiera i Marjolaine Lévy. Książka prezentuje dorobek wybitnego artysty, który w czasach, kiedy tworzył nie zdobył należytego uznania na arenie międzynarodowej.
Józef Hałas tworzył cykle obrazów, które celnie wyznaczają etapy jego twórczości. Do najbardziej znanych, rozwijanych od lat. 60., należą „Góry”, „Wnętrza” i „Drogi”. Szczególnie ważnym motywem, który eksplorował w dziesiątkach płócien, była góra. Morze, które pierwszy raz ujrzał jeszcze w dzieciństwie przed wojną, było jego drugą miłością oraz źródłem inspiracji. W swojej twórczości artysta nie dążył jednak do realistycznego przedstawienia krajobrazu i pięknych widoków, ale starał się dotrzeć do samej istoty świata. Zjawiska obserwowane w naturze poddawał syntezie – nadawał im uniwersalny, abstrakcyjny, geometryczny charakter.
Przełomowym cyklem, rozpoczętym przez Hałasa w II połowie lat 60. były „Przeciwstawienia”. Artysta dał w nich wyraz swojej wizji świata, w którym naczelną zasadą było ścieranie się przeciwieństw. Jak sam tłumaczył: malując przez lata naturę, z czasem doszedłem do zrozumienia, że to co buduje pewną całość plastyczną, co jest podstawowym przejawem w naturze – to przeciwstawienie.
Wystawa w DESA Unicum prezentuje nie tylko przekrój podejmowanych tematów, ale również technik. To co wyróżnia podejście Hałasa, to mnogość prac na papierze, które malarz traktował nie jako szkice, ale autonomiczne wypowiedzi. Szczególnie ważna dla Hałasa technika gwaszu, stanowiła nieustanną próbę zrozumienia natury wymagającą dużej uważności. Artysta doklejał do płótna kawałki sznurka, tworzył perforacje w papierze oraz rytmiczne sekwencje za pomocą wypukłych elementów. Niezliczone wariacje kolorów i faktur, które można podziwiać w DESA Unicum sprawiają, że mimo powtarzalnych motywów, a także układów kompozycyjnych każda z prac artysty jest unikalna i inaczej oddziałuje na odbiorcę.
Wystawa „Józef Hałas. Rytm natury” – od 26 lipca do 20 sierpnia w siedzibie DESA Unicum przy ul. Pięknej 1A w Warszawie.
Koordynatorki wystawy: Anna Szynkarczuk, Marta Przasnek
Ilustracje i informacja o wystawie: serwis prasowy DESA Unicum
Wstęp na wystawę jest bezpłatny.