David Chipperfield otrzymał nagrodę Pritzkera 2023

David Chipperfield, tegoroczny laureat Pritzkera na świat przyszedł w wielkim mieście, ale wychowywał się na wsi, na południu Anglii; jego dzieciństwo pełne było nie wieżowców czy kamienic, a stodół, szop i przybudówek. Studiował w Kingston School of Arts i na prywatnej uczelni Architectural Association School of Architecture. Pracował w znanych pracowniach, m.in. pod kierunkiem dwóch innych laureatów nagrody Pritzkera – Normana Fostera i Richarda Rogersa. W 1985 roku założył własne studio, które dziś ma oddziały w Londynie, Berlinie, Mediolanie, Szanghaju – oraz w Santiago de Compostela, gdzie działa założona przez niego fundacja.

Sir Chipperfield i jego sto projektów

David Chipperfield zajmuje się nie tylko architekturą, ale również urbanistyką i designem. Na liście jego prac są spektakularne muzea i galerie, monumentalne siedziby wielkich korporacji, budynki mieszkalne, a także kurorty, sklepy dla modowych marek – oraz cmentarz. Swoim nazwiskiem sygnował ponad sto projektów. Nie ma wyróżnialnego, efektownego stylu, jest daleki od ekstrawagancji, skutecznie omija zmienne nurty trendów.

Myślę, że dobra architektura zapewnia oprawę, jest i jednocześnie nie jest obecna. Jak wszystkie rzeczy, które mają wielkie znaczenie, stanowi zarówno pierwszy plan, jak i tło, a ja nie zawsze jestem zainteresowany pierwszym planem – mówi.

Architektoniczna odpowiedzialność

Jak podkreśla, u podstaw jego podejścia do projektowania leży odpowiedzialność za wpływ, jaki architektura wywiera na społeczności i środowisko. Tę kwestię wyróżniło też jury przyznające nagrodę Pritzkera, wskazując, że pozbawiona ostentacji, surowa i jednocześnie subtelna architektura Davida Chipperfielda ma moc transformowania i definiowania sfery publicznej.

Skupienie się na zrównoważonym rozwoju nie tylko eliminuje to, co zbędne, ale jest także pierwszym krokiem do tworzenia struktur zdolnych do przetrwania, fizycznie i kulturowo – można przeczytać w uzasadnieniu kapituły.

Sir Chipperfield zazwyczaj działa w wielkiej skali – jego budynki wyrastają w wielkich metropoliach w Europie, Azji i Ameryce Północnej, pełnią reprezentacyjne funkcje, stają się ważnymi miejskimi punktami. Wyjątkowo często zajmuje się renowacjami, budynkami starymi, bywa że zabytkowymi – poprzez architektoniczne interwencje pozwala im się zmieniać, mieszając przeszłość ze współczesnością. Traktuje miasta jak ewoluujące twory, będące zapisem pewnej historii – swoimi realizacjami dokłada do pracy swoich poprzedników kolejną warstwę.

Architektoniczne interwencje

Jego kreacje mogą kryć się w budynkach, które powstały kilkadziesiąt czy wręcz kilkaset lat wcześniej – jak ponad 500-letnia Prokuracja Stara, Procuratie Vecchie na placu św. Marka w Wenecji. Wnętrza zabytkowego budynku dzięki Chipperfieldowi stały się młodsze o kilka epok od zewnętrznej powłoki, choć renowację wykonano z poszanowaniem dawnym metod, zatrudniając lokalnych rzemieślników.

Muzea i beton

Podobnym przykładem jest również Neues Musem w Berlinie, budynek wybudowany w XIX wieku i zniszczony bombardowaniami w czasie II wojny światowej. Projekt Chipperfileda, opracowany w 1997 roku razem z Julianem Harrapem, zakładał odbudowę zniszczonych fragmentów i skupienie się na nowej, muzealnej funkcji. We wnętrzach nie odtworzono historycznych detali, zastosowano surowy beton, ale jednocześnie wyeksponowano dawną konstrukcję i – w wybranych miejscach – ślady wieloletnich zniszczeń. Za tę realizację Chipperfield i Harap w 2011 roku otrzymali nagrodę im. Miesa van der Rohe.

Społeczna funkcja i gigantyczne schody

A skoro mowa o Ludwigu van der Rohe – Chipperfield był również odpowiedzialny za modernizację, zaprojektowanego przez współtwórcę Bauhasu pawilonu Neue Nationalgalerie w Berlinie. Galerie i muzea zwykle są elitarnymi tworami. Jednak dla Davida Chipperfielda ważne jest nadawanie budynkom społecznej funkcji. Osoby, które nawet nie planują wchodzić do jego obiektów i tak zyskują nowe, społecznie ważne miejsca, nowe miejskie trasy komunikacyjne – jak imponujące schody i podcienia berlińskiej James-Simon-Galerie.

Chipperfield tworzy architekturę działającą na wielu poziomach, odsłaniającą swoje zalety stopniowo, kolejnymi warstwami – we wnętrzu siedziby BBC w Szkocji, prostopadłościennym budynku kryje się wielopoziomowa promenada-agora w formie przeskalowanych schodów, które są otoczone galeriami pięter.

Ten wielkiej klasy architekt angażuje się również w innego typu przedsięwzięcia. W 2017 r. założył również Fundación RIA. Organizacja działa w hiszpańskiej Galicji, miejscu, gdzie ludzie nie są zbyt zamożni, ale jak wynika z badań – jednocześnie bardzo zadowoleni ze swojego życia. Założona przez architekta fundacja prowadzi badania i wspiera lokalne inicjatywy, tak by wypracować drogi rozwoju dla regionu, ku zrównoważonej przyszłości, w której kwitnie lokalna architektura i kultura, a miasta współistnieją harmonijnie z naturą.

Sprawiedliwy i zrównoważony świat sir Chipperfielda

Po ogłoszeniu, że otrzymał nagrodę Pritzkera, David Chipperfield stwierdził:

Traktuję to jako zachętę do dalszego zwracania uwagi nie tylko na istotę architektury, ale także na wkład, jaki możemy wnieść w walkę z wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu i nierównościami społecznymi. Jako architekci możemy odgrywać znaczącą rolę w tworzeniu świata nie tylko piękniejszego, ale także sprawiedliwszego i bardziej zrównoważonego – przekonuje.